Dynamiczny indeks
konsumpcji

Dynamiczny Indeks Konsumpcji (DIK) to nowy wskaźnik koniunktury przygotowywany przez Politykę Insight na podstawie danych Fundacji Polska Bezgotówkowa. Pozwala przewidzieć, jak będzie się kształtowała realna dynamika konsumpcji w Polsce, zanim GUS opublikuje pełne dane o PKB i jego składowych. Wskaźnik będziemy publikować co kwartał. Wartość DIK powyżej 50 pkt. oznacza wzrost realnej konsumpcji z kwartału na kwartał, a wartości poniżej 50 pkt. oznacza jej spadek.

Będziemy publikować także sześć subindeksów DIK, obrazujących zmiany koniunktury w poszczególnych branżach polskiej gospodarki oferujących towary i usługi konsumentom – od sprzedawców żywności po fryzjerów czy restauratorów. Dzięki nim będzie można łatwiej zrozumieć, z czego wynika spowolnienie w konsumpcji, a także ocenić jego trwałość.


Dynamiczny Indeks Konsumpcji a realna odsezonowana dynamika konsumpcji w latach 2006-2023 (r/r)

DIK (pkt., lewa oś) Realna odsezonowana dynamika konsumpcji (r/r proc., prawa oś)

DYNAMICZNY INDEKS KONSUMPCJI pokazuje stagnację popytu

W III kw. 2023 r. wydatki konsumpcyjne przestały spadać. Nieznacznie odbił popyt na usługi turystyczne i zdrowotne, malało zapotrzebowanie na dobra trwałego użytku.

Dane za III kwartał 2023 r.

Wskaźnik DIK wyniósł 50,39 pkt. Oznacza to wzrost w porównaniu z II kw. 2023 r. (48,86 pkt), ale do poziomu jedynie nieznacznie powyżej 50 pkt. Sygnalizuje to stagnację wydatków konsumpcyjnych w ujęciu realnym, czyli po oczyszczeniu z wpływu inflacji. Tym samym popyt konsumentów zatrzymał się na poziomie lokalnego minimum – jest obecnie porównywalny do wartości odnotowywanych w połowie 2021 r. Wyhamowanie spadków to głównie efekt niższej inflacji – wcześniej wzrost cen wymuszał poszukiwanie tańszych produktów i ograniczał skalę zakupów towarów i usług. W III kw. 2023 r. po raz pierwszy od początku 2022 r. wynagrodzenia w gospodarce narodowej rosły szybciej niż ceny. Zakończeniu tendencji spadkowej sprzyjała również poprawa nastrojów konsumentów – bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej podawany przez GUS wzrósł w III kw. do -22,5 pkt., czyli najwyższego poziomu od 2021 r.

Dalej spadają wydatki w sklepach. Subindeks DIK w kategorii „sprzedaż detaliczna” pozostał poniżej poziomu 50 pkt, ale wyraźnie wzrósł: z 46,7 pkt w II kw. do 48,2 pkt w III kw. Był zatem wciąż na najniższym poziomie ze wszystkich badanych przez nas kategorii. Słaby popyt w sklepach detalicznych wynikał głównie z tego, że konsumenci w okresach wzrostu inflacji i spowolnienia gospodarczego najczęściej oszczędzają na zakupach dóbr trwałego użytku – odzieży, obuwia czy elektroniki. Potwierdza to jedynie nieznaczny wzrost w III kw. odsetka osób deklarujących chęć dokonywania ważnych zakupów, mimo ogólnej poprawy nastrojów konsumenckich. Wzrostowi obrotów w sklepach odzieżowych i obuwniczych nie sprzyjała też ciepła jesień, która zachęcała do odkładania w czasie zakupów ubrań i butów z kolekcji jesienno-zimowych.

Lato przyniosło odbicie popytu na usługi turystyczne. Subindeks DIK w kategorii „hotele, restauracje i rekreacja” wyniósł w III kw. 50,2 pkt wobec 47,9 pkt kwartał wcześniej. To pierwszy od roku wynik powyżej 50 pkt w tej kategorii, co sygnalizuje, że Polki i Polacy postanowili mieć wakacje zbliżone do tych, na jakie wyjeżdżali przed pandemią, i to mimo znacznego wzrostu cen większości usług turystycznych. W rezultacie wyższe niż w poprzednie wakacje były wydatki na hotele, restauracje, a także usługi sportowe czy bilety do kina. W tym ostatnim pomóc mogły światowe premiery hollywoodzkich hitów, m.in. „Barbie” czy „Oppenheimer”, które skłoniły część osób do ponownego odwiedzenia kin po raz pierwszy po pandemii.

Rosły wydatki na zdrowie i edukację. W III kw. 2023 r. subindeks DIK w kategorii „zdrowie i uroda” wyniósł 55,2 pkt (w II kw. był na poziomie 53,9 pkt). Dalszy wzrost w tej kategorii wskazuje na rosnące znaczenie zabiegów zdrowotnych i upiększających w koszyku wydatków Polek i Polaków. To m.in. wynik starzenia się społeczeństwa, które wymusza systematyczny wzrost wydatków zdrowotnych, ale też skutek zmian kulturowych – usługi kosmetyczne czy wizyty w salonach spa stają się dla coraz większej grupy gospodarstw domowych dobrem podstawowym. Wśród pozostałych usług konsumenckich warto odnotować większe wydatki na edukację, a także na usługi publiczne. Ten ostatni wzrost może być jednak efektem rozpowszechnienia transakcji kartami płatniczymi w placówkach administracyjnych, co skutkuje jedynie pozornym wzrostem wydatków w tej kategorii.

Co z tego wynika

Wzrost wskaźnika DIK w III kw. sygnalizuje zakończenie trendu spadkowego konsumpcji. Nie oznacza to jednak, że popyt wewnętrzny stanie się motorem napędowym wzrostu gospodarczego. Struktura zmian indeksu wskazuje, że w kolejnych kwartałach prawdopodobnie czeka nas stagnacja konsumpcji na poziomach wyraźnie niższych od tych z 2022 r. Sprzyjać temu będzie ponowny wzrost inflacji na przełomie 2023 i 2024 r., napędzany normalizacją cen paliw, styczniowymi podwyżkami cen energii i usług komunalnych, a także wzrostem płacy minimalnej, który zmotywuje przedsiębiorców do dalszych podwyżek cen. W rezultacie spodziewamy się, że konsumpcja wzrośnie w przyszłym roku o 0,7 proc. wobec spadku o średnio 1,4 proc. w całym 2023 r. Zgodnie z naszą prognozą przełoży się to na wzrost PKB w 2024 r. o 0,9 proc.

Pobierz research note z aktualnym wskaźnikiem

Archiwum wskaźnika

Autor wskaźnika

Adam Czerniak główny ekonomista

Adam Czerniak zajmuje się w Polityce Insight badaniami makroekonomicznymi. Jest doktorem nauk ekonomicznych i pracownikiem naukowym w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Do 2012 r. pracował jako ekonomista w departamencie gospodarki pieniężnej Kredyt Banku, wcześniej współpracował z Bankiem Światowym oraz Fundacją FOR, był też stypendystą Ronald Coase Institute. Jest autorem publikacji naukowych z zakresu socjologii ekonomicznej, ekonomii instytucjonalnej i funkcjonowania rynku nieruchomości.

O nas

Polityka Insight

Polityka Insight to pierwsza w Polsce platforma wiedzy dla liderów biznesu, decydentów politycznych i dyplomatów. Działa od sześciu lat i ma trzy linie biznesowe: wydaje serwisy analityczne dostępne w abonamentach (PI Premium, PI Finance i PI Energy), przygotowuje opracowania, prezentacje i szkolenia na zlecenie firm, administracji publicznej i organizacji międzynarodowych oraz organizuje debaty tematyczne i konferencje. Więcej informacji: politykainsight.pl

Polska Bezgotówkowa

Fundacja Polska Bezgotówkowa została powołana przez Związek Banków Polskich w wyniku porozumienia zawartego przez Fundatora, Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, Visa Europe Management Services Limited Sp. Z o.o. (Oddział w Polsce) oraz Mastercard Europe Spółka Akcyjna Oddział w Polsce w sprawie realizacji Programu Wsparcia Obrotu Bezgotówkowego w Polsce. Więcej informacji: polskabezgotowkowa.pl